Hoopvolle toekomst voor precisiebestraling
25 augustus 2021
Radiotherapie is niet een standaard onderdeel van de behandeling van lokaal gevorderd alvleesklierkanker. Nog niet, volgens dr. Anna Bruynzeel, radiotherapeut-oncoloog en arts-onderzoeker drs. Deesje Doppenberg, beiden werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie VUmc. Zij zijn overtuigd door de vele mogelijkheden van met name precisiebestraling. En ze zien daardoor een toekomst waarin radiotherapie veel kan bijdragen aan de bestrijding van alvleesklierkanker.
Anna en Deesje werken met name veel op de MRIdian, een nieuw bestralingsapparaat dat MRI combineert met bestraling. Amsterdam UMC is het eerste ziekenhuis in Europa dat hiermee begon te werken, sinds 2016. Anna: “Voorheen deden we per patiënt dertig bestralingen met grote bestralingsvelden omdat de alvleesklier beweegt door de ademhaling. Mensen werden daar best ziek van, het gaf veel bijwerkingen. Met de MRIdian bestralen we maar vijf keer in ongeveer tweeëneenhalve week, met een hogere dosis per keer. Dat kan, omdat we heel nauwkeurig kunnen behandelen.” Door de MRI kan de arts een veel betere beeldvorming maken van de tumoren. Direct voor en tijdens de bestraling. Hierdoor kunnen ze beter worden gelokaliseerd en ingetekend, en zijn minder grote onnauwkeurigheidsgrenzen nodig bij de bestraling.
Rood cirkeltje in groen cirkeltje ademen
Voor iedere afzonderlijke bestraling wordt een apart plan gemaakt. Anna: “Iedere behandeling beginnen we het met maken van een nieuwe MRI, waarin we kijken naar de ligging van de tumor en de gezonde organen eromheen. Het systeem kan dan een goed plan maken voor hoe het er op dat moment uit ziet.” De patiënt ligt op zijn of haar rug en kijkt via eenspiegel naar een scherm. Daarin zien ze zichzelf (en dus de tumor) als doorsnede. Om de tumor zit staat een groen rondje. En er staat ook een rood rondje op het scherm; dat is de locatie van de bestraling zoals vastgesteld tijdens de eerste scan. Anna: “De patiënten kunnen het groene rondje naar het rode rondje bewegen door in- of uit te ademen. Alleen als de groene binnen de rode zit, wordt er gestraald. Het kan dus niet fout gaan. We zien echt wat we doen. Het geeft dan ook veel minder bijwerkingen, omdat de organen om de tumor heen minder worden belast.”
Blik op de toekomst
Deze hele precieze manier van bestraling wordt nog niet zo lang gedaan voor alvleesklierkanker en is nu nog voor een kleine groep patiënten beschikbaar, binnen een studie. Maar Anna verwacht dat het over vijf jaar onderdeel is van de standaardbehandeling, mogelijk voor een specifieke groep. “Je kan het inpassen in de huidige schema’s. Bijvoorbeeld: chemotherapie, precisie-bestraling, chemotherapie, operatie. Zo kan je de groei van de tumor remmen en geef je de operatie een zo hoog mogelijke kans op succes. Daarbij kan het ook een behandeling zijn voor mensen voor wie je niets anders meer kan doen, maar die nog wel voldoende conditie hebben. Dit is een niet invasieve behandeling en vaak minder heftig dan chemotherapie of een operatie. We kunnen het mogelijk ook nog in een vroeger stadium van de ziekte inzetten. Of bij mensen die een verhoogd operatierisico hebben vanwege bijvoorbeeld hart- en vaatziekten. Maar ook bij mensen die echt geen chemotherapie of operatie willen. Maar dit gaan we nog verder onderzoeken met studies, we moeten pionieren en nauw samenwerken met chirurgie en oncologie.”
Het begint bij onderzoek
Daar komt Deesje in beeld. Want zij is als arts-onderzoeker verbonden aan Radiotherapie én Chirurgie. Ze doet nu een door het KWF gesteund onderzoek (PANCOSAR) waarin ze kijkt naar de effecten van deze precisiebestraling bij alvleesklierkankerpatiënten die te kwetsbaar zijn voor een operatie of chemotherapie, ofwel ervoor kiezen om geen behandeling in die vorm te willen ondergaan. Deesje: “Als we bij deze groep chemotherapie zouden starten, doen we mogelijk meer kwaad dan goed, zeker met het oog op de (vaak) korte levensverwachting. Door deze behandeling verwachten we verlenging en meer kwaliteit van leven te geven omdat de tumorgroei wel wordt geremd. We zijn eind vorig jaar gestart met het onderzoek. Als we bij deze patiëntengroep geen behandeling gericht tegen de tumor zouden geven, zou na een half jaar 20% nog in leven zijn. We verwachten met deze behandeling dat dat 50% zal zijn.” Anna vult aan: “Voor longkanker bijvoorbeeld begonnen we ook eerst met het onderzoeken van zo’n kwetsbare groep. Toen dit bleek te werken, werd dit ook ingezet bij andere groepen patiënten. Voor longkanker is precisie-bestraling inmiddels een goed alternatief voor een operatie, het lijkt me fantastisch als dat ook in de toekomst voor alvleesklierkanker zo is.”
Meer bekendheid onder specialisten
De samenwerking van het Deltaplan Alvleesklierkanker maakt het onderzoek mogelijk. Deesje: “Zo kunnen veel meer mensen uit het hele land mee doen met het onderzoek. Steeds meer artsen weten ervan en kunnen het aanraden aan hun patiënten als ze binnen onze doelgroep vallen. Ik verwacht nu dat we een jaar of drie nog bezig zijn. Zonder hulp van het Deltaplan zou dit waarschijnlijk veel langer duren.”
Zo laat het Deltaplan Alvleesklierkanker wetenschappelijk onderzoek versnellen.
Help je mee?
Meer nieuws van artsen/onderzoekers
Nederlands onderzoek naar alvleesklierkanker gaat over de grenzen
In de ‘RADAR-PANC trial’ wordt onderzocht of routinematige controles met bloedonderzoek en CT-scans na de operatie helpen bij het vroeg opsporen van terugkeer van alvleesklierkanker.29 november 2023
Weer een stapje vooruit in alvleesklierkankeronderzoek – Voor een sprankeltje hoop
Op vrijdag 8 september is Deesje Doppenberg onder leiding van prof. Marc Besselink (chirurg) en dr. Anna Bruynzeel (radiotherapeut-oncoloog) gepromoveerd met een onderzoek naar nieuwe inzichten in de behandeling van alvleesklierkanker. Het onderzoek bestond uit drie delen.18 oktober 2023
Donatie voor onderzoek naar nieuwe behandeloptie alvleesklierkanker
Onderzoekers in het Maastricht UMC+ gaan op zoek naar een nieuwe behandeloptie voor alvleesklierkanker. Hierbij onderzoeken ze een nieuwe combinatie van chemotherapie en immunotherapie. Op 29 juni is hiervoor in Maastricht een overeenkomst gesloten tussen de Scheuten Foundation en de Maag Lever Darm Stichting, namens het Deltaplan Alvleesklierkanker4 juli 2023
